Nhà đầu tư chứng khoán hiện nay có rất nhiều lựa chọn về loại hình sản phẩm đầu tư, hay còn gọi là các loại hình chứng khoán. Theo đó, mỗi loại chứng khoán sẽ mang những đặc trưng riêng, với những cơ hội đầu tư và mức độ rủi ro khác nhau. Và để trả lời cho câu hỏi “làm thế nào để đầu tư chứng khoán nợ?” thì nhà đầu tư cần nắm rõ chứng khoán nợ là gì? Phân biệt chứng khoán nợ với chứng khoán vốn để chọn hình thức đầu tư an toàn. Chúng ta sẽ cùng Ohmoney tìm hiểu về những điều này trong bài viết dưới đây.
I. Chứng khoán nợ là gì?
Là một công cụ nợ, một sản phẩm chứng nhận mối quan hệ giữa người sở hữu là chủ nợ của tổ chức phát hành chứng khoán nợ. Chứng khoán nợ có thể là trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu đô thị hoặc cổ phiếu ưu đãi. Công cụ chứng khoán nợ được các chủ thể giao dịch, trao đổi với các điều khoản nhất định có thể kể đến như lãi suất, giá trị khái toán (số tiền đã vay nợ), thời gian gia hạn và đáo hạn.
Chứng khoán nợ cũng bao gồm cả các chứng khoán được thế chấp như trái phiếu không trả lãi và nghĩa vụ nợ có thế chấp (CDO), chứng khoán được thế chấp bởi Hiệp hội thế chấp chính phủ (GNMAs), trái phiếu tài sản cho vay cầm cố (CMO).
II. Đặc điểm của chứng khoán nợ
Chứng khoán nợ có những đặc trưng như thế nào so với các loại chứng khoán khác? Dưới đây là những đặc điểm cơ bản nhất của chứng khoán nợ:
- Lãi suất đối với chứng khoán nợ thường được xác định bởi khả năng trả nợ của người đi vay. Rủi ro khi không có khả năng thanh toán có thể dẫn đến lãi suất vay vốn cao hơn.
- Chứng khoán nợ còn được gọi là chứng khoán thu nhập cố định và hầu hết các chứng khoán nợ đều được giao dịch qua quầy.
- Tổng giá trị các giao dịch mua bán chứng khoán nợ hàng ngày lớn hơn rất nhiều so với tổng giao dịch cổ phiếu. Nguyên nhân bởi chứng khoán nợ được nhiều nhà đầu tư tổ chức lớn, các tổ chức phi lợi nhuận và chính phủ nắm giữ.
III. Chứng khoán nợ bao gồm những loại nào?
1. Trái phiếu
Là một sản phẩm chứng khoán xác nhận quyền lợi của chủ sở hữu với phần vốn nợ của công ty phát hành. Trái phiếu có thể được phát hành bởi công ty, chính phủ hay một thể chế tài chính khác.
Đầu tư trái phiếu được nhận định là hình thức đầu tư an toàn. Đến ngày đáo hạn, người sở hữu trái phiếu sẽ được nhận về cả gốc và lãi suất (lợi tức) theo đúng số tiền ghi trên trái phiếu. Lãi suất của trái phiếu phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của doanh nghiệp và khoản thu cố định, và được trả định kỳ hoặc tùy vào tổ chức phát hành.
Căn cứ vào đơn vị phát hành, trái phiếu được phân thành hai loại: trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp. Ngoài ra, căn cứ theo lợi tức, trái phiếu cũng được phân thành các loại: trái phiếu lãi suất cố định, trái phiếu có lãi suất biến đổi, trái phiếu có lãi suất bằng không.
2. Chứng khoán dạng nợ
Được phát hành với mục đích huy động vốn cho nhà nước hoặc công ty lớn. Chứng khoán dạng nợ và trái phiếu có những đặc điểm tương đương nhau, chỉ khác ở điều kiện đảm bảo và một số vấn đề liên quan.
3. Công cụ thị trường tiền
Công cụ thị trường tiền là giấy xác nhận quyền được hưởng vô điều kiện khoản thu nhập cố định hàng tháng bằng tiền trong một khoảng thời gian cố định. Đây là một hình thức chứng khoán nợ được áp dụng khá phổ biến hiện nay.
4. Công cụ tài chính phái sinh
Công cụ tài chính phái sinh với mục đích tạo ra lợi nhuận, bảo vệ và giảm thiểu rủi ro, được hình thành bởi các công cụ sẵn có. Bản chất công cụ tài chính phái sinh là quyền chọn và hoán đổi.
IV. Chứng khoán nợ và chứng khoán vốn khác biệt như thế nào?
Chứng khoán nợ thường gọi là trái phiếu, chứng khoán vốn thường gọi là cổ phiếu.
1. Đặc điểm tính chất
Chứng khoán nợ là chứng chỉ/ bút toán ghi nhận quyền sở hữu với một phần vốn vay của người mua. Trong khi, chứng khoán vốn (Cổ phiếu) là chứng chỉ/ bút toán ghi nhận quyền sở hữu đối với một phần vốn điều lệ.
Mua chứng khoán nợ có thời gian đáo hạn được ghi rõ trên trái phiếu. Với chứng khoán vốn, không có thời gian đáo hạn, người mua tiến hành giao dịch mua bán khi muốn thay đổi loại cổ phiếu đầu tư.
2. Lợi nhuận và lãi
Đầu tư chứng khoán nợ mức lãi suất được trả ổn định và định kỳ. Lãi suất không phụ thuộc vào kết quả sử dụng vốn hay hoạt động kinh doanh của đơn vị phát hành. Hình thức đầu tư an toàn, lãi chậm và ổn định không có sự đột phá, do đã quy định về mức lãi suất trong hợp đồng mua trái phiếu.
Đầu tư chứng khoán vốn mức lãi suất không ổn định, phụ thuộc vào khả năng kinh doanh, hoạt động của doanh nghiệp mang lại lãi suất. Lợi nhuận từ đầu tư cổ phiếu gồm chênh lệch giá cổ phiếu và cổ tức được nhận. Nhà đầu tư chứng khoán vốn sẽ được hưởng lợi nhuận cao khi doanh nghiệp phát hành có tốc độ phát triển mạnh.
3. Khả năng thanh toán
Tính thanh khoản của cổ phiếu cao hơn, do đã có sàn giao dịch. Việc mua bán linh hoạt, với những cổ phiếu đã được niêm yết trên sàn chứng khoán. Trong khi, trái phiếu chưa có sàn giao dịch, tính thanh khoản còn hạn chế.
4. Quyền lợi được hưởng
Người mua chứng khoán nợ sẽ là chủ nợ của công ty, có quyền đòi khoản nợ, lãi suất nhưng không được tham gia quản lý, điều hành các chiến lược hoạt động của doanh nghiệp. Trong khi, người mua cổ phiếu là cổ đông và có quyền được hưởng cổ tức và tham gia điều hành, quản lý hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Khi doanh nghiệp tăng vốn điều lệ, sẽ không ảnh hưởng đến quyền lợi của người mua chứng khoán nợ. Riêng với người mua cổ phiếu/ chứng khoán vốn, việc thay đổi vốn điều lệ sẽ ảnh hưởng đến quyền quản trị của các cổ đông.
V. Rủi ro khi đầu tư chứng khoán nợ
Hình thức đầu tư chứng khoán nợ được đánh giá an toàn, ổn định hơn nhiều so với các loại hình chứng khoán hay kinh doanh khác. Mặc dù, chứng khoán nợ ít rủi ro, nhưng không phải là không có. Nhà đầu tư khi lựa chọn đầu tư chứng khoán nợ cần quan tâm lưu ý đến những rủi ro sau:
1. Rủi ro lạm phát
Lạm phát là tình trạng khá phổ biến khi nền kinh tế tăng mức giá chung một cách liên tục. Hiện nay, tình hình tài chính và kinh tế có những dấu hiệu lạm phát, leo thang giá cả hàng hóa ở nhiều khu vực, tiền tệ bắt đầu mất đi giá trị mua sắm các mặt hàng trên 1 đơn vị.
Tốc độ gia tăng lãi suất chậm, bị ảnh hưởng bởi tình hình lạm phát. Tình trạng lạm phát liên tục sẽ làm giảm sức mua trái phiếu và khiến lãi suất thu về là âm, dẫn đến đầu tư không hiệu quả, thua lỗ.
2. Rủi ro khi tái đầu tư
Tình trạng chung ở nhiều doanh nghiệp, các trái chủ khi nhận được tiền nhưng không có cơ hội tái đầu tư lại với mức lãi suất tương đương. Nhà đầu tư cần cân nhắc để chọn loại hình trái phiếu không có đặc tính thu hồi để đầu tư an toàn, giảm rủi ro tái đầu tư và nhận được lãi suất hấp dẫn hơn.
3. Rủi ro thanh khoản
Đặc điểm tính thanh khoản của trái phiếu thấp, do chưa có thị trường niêm yết và giao dịch. Nhiều nhà đầu tư muốn bán trái phiếu ra thị trường nhưng không có người mua. Mặt khác, thị trường trái phiếu quá nhỏ dẫn đến giá cả bị biết động và ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ suất lợi nhuận của trái chủ.
4. Rủi ro lãi suất
Giá trái phiếu và lãi suất thường có quan hệ tỷ lệ nghịch. Khi nhu cầu mua tăng sẽ khiến giá trái phiếu tăng. Tuy nhiên, lãi suất giảm sẽ kéo theo các nhà đầu tư chọn cơ hội để nắm bắt lợi suất cao nhất có thể, bán ra để thu lợi suất cao.
Trường hợp khác, nhà đầu tư bắt buộc bán trái phiếu có lãi suất cao ra nhiều, dẫn đến mức giá trái phiếu giảm. Đây là nguyên nhân khiến nhà đầu tư trái phiếu bị thua lỗ khi kinh doanh.
5. Rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng xuất hiện khi nhà đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành. Trái phiếu sẽ có rủi ro cao hơn và doanh nghiệp phải trả lãi suất cao hơn cho các nhà đầu tư. Rủi ro từ quá trình hoạt động kinh doanh hoặc doanh nghiệp vỡ nợ.
Do vậy, nhà đầu tư cần xem xét tính toán khả năng trả khoản vay của các đơn vị kinh doanh: Báo cáo tài chính, dòng tiền luân chuyển… để đánh giá. Riêng với hình thức trái phiếu chính chủ, mức độ rủi ro sẽ thấp hơn. Bởi, hoạt động phát hành tiền và thuế sẽ là nguồn thu để thanh toán tiền đáo hạn cho trái chủ.
6. Rủi ro xếp hạng
Các doanh nghiệp phát hành trái phiếu tại Mỹ sẽ được đánh giá về khả năng tín dụng và thanh toán các khoản nợ. Doanh nghiệp được xếp hạng tốt sẽ cho khoản đầu tư chất lượng hay xếp hạng kém là khoản đầu tư rủi ro.
Mức xếp hạng thấp, doanh nghiệp sẽ bị ngân hàng đánh giá lãi suất cao hơn. Điều này tác động đến khả năng thanh toán các khoản nợ và lãi suất ngân hàng của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến khả năng bán trái phiếu của các trái chủ.
VI. Tổng kết
Đầu tư chứng khoán nợ có những lợi thế nhưng cũng tồn tại nhiều hạn chế với các nhà đầu tư. Bên cạnh tính an toàn và ổn định là những rủi ro mà các trader cần cân nhắc khi chọn đầu tư trái phiếu.
